Rozdział I

Dzień dobry, kochani czytelnicy! Stęskniliście się za cotygodniowym przedzieraniem się przez dżunglę absurdów literatury YA? Bo ja, szczerze mówiąc, tak. Wakacyjny urlop, jakkolwiek niezbędny dla zachowania higieny psychicznej, zawsze sprawia, że mój głód analizowania znacząco się powiększa. Zanim jednak zatopię zęby w kolejnym potworku, pozwólcie, że podzielę się z Wami dwoma kwestiami technicznymi.

Primo: Wraz z Beige postanowiłyśmy, iż tym razem nasze wpisy będą pozbawione kategorii. Pochylając się nad KiG oraz KiF odkryłyśmy bowiem, że łatwiej nam analizować, gdy nie musimy zastanawiać się, czy dany akapit należałoby nagrodzić punkcikami – i gdy zamiast podciągać go pod konkretny rodzaj głupoty, rozpatrujemy dany wątek indywidualnie. Wiemy, że niektórzy z Was są rozczarowani tą wiadomością, mamy jednak nadzieję, że nie zniechęci Was to zupełnie do czytania naszego bloga; uznałyśmy, że uczciwiej jest zrezygnować z tego dodatku, niż wymyślać na siłę coś, do czego w tym przypadku nie byłyśmy przekonane.

Secundo: Jak będziecie się wkrótce mieli okazję przekonać, rozdziały „Delirium” - i odnosi się to do całej trylogii - są bardzo różnej długości; zdarzają się takie dwu- trzystronicowe (jak będzie to miało miejsce dziś) i takie, które liczą sobie po stron kilkanaście. Zdecydowałyśmy więc, że na naszym najnowszym blogu będziemy analizować jeden rozdział tygodniowo – w przypadku tych krótszych, lub też pół rozdziału – w przypadku tych mających większą ilość stron. Odcinki dłuższe postaramy się rozbijać na tyle mądrze, byście nie czuli się zagubieni podczas analiz „części B” - i w ramach możliwości stosować tzw. cliffhanger ;)

No to co: gotowi na zupełnie nową przygodę? W takim razie maczety w dłoń, poduszki pod czoło – i zaczynamy!

...No dobra, trochę Was oszukałam. Zanim poznamy naszą najnowszą protagonistkę, przeczytamy sobie jeszcze pewien krótki aforyzm. Trzeba bowiem oddać Lauren Oliver sprawiedliwość – autorka, w przeciwieństwie do Cass, stara się (z jakim skutkiem, przekonamy się już wkrótce) wykreować przekonujący świat przedstawiony. W ramach owego eksperymentu każdy rozdział „Delirium” rozpoczyna się cytatem – może to być fragment książki, piosenka czy wierszyk – z dzieła istniejącego w ramach książkowego uniwersum. Jest to całkiem ciekawy zabieg, posiadający wprawdzie swoje słabe strony, niemniej pomysłowy i budujący atmosferę dzieła.

He, he – właśnie uświadomiłam sobie, że mój pierwszy akapit na tym blogu dotyczący stricte obiektu analizy jest w zasadzie pochwałą. Cóż, zobaczymy, ile potrwa owa dobra passa.

Ale nie uprzedzajmy faktów; czas wreszcie przejść do właściwego dzieła. Gotowi? Zatem startujemy.

„Ze wszystkich chorób najgorsze są te, które pozwalają człowiekowi wierzyć, że ma się dobrze.”

Sentencja 42, [w:] Księga SZZ

Paulo Coelho (tłum. Eikko Przydupas).

...no co? Powiedziałam, że owe mini – wstępy pomagają budować atmosferę; nie twierdziłam, iż są dobre same w sobie.

Minęły sześćdziesiąt cztery lata, od kiedy prezydent i Konsorcjum zaklasyfikowali miłość jako chorobę, i czterdzieści trzy, od kiedy naukowcy udoskonalili sposób jej leczenia.

...cóż, widzę, że autorka nie marnuje naszego czasu.

Kochani, wiecie, na czym polega problem z powyższym akapitem? Gdybym chciała go dogłębnie przeanalizować, ten blog skończyłby się na dzisiejszej notce.

Mówię poważnie. Niemal wszystkie problemy tej serii mają swe źródło w owym koncepcie – jego fabularnym bezsensie, wewnętrznych sprzecznościach, kompletnej nielogiczności. Nie mogę rozebrać owego cytatu na części pierwsze, bowiem zabiłoby to całą frajdę analizowania kolejnych rozdziałów, w których poznajemy coraz to nowe fakty dotyczące wątku miłości jako choroby – wątku będącego, było nie było, kamieniem węgielnym całej trylogii. Dlatego też skupię się w tym momencie na jednym, jedynym elemencie:

Autorko? Sześćdziesiąt cztery lata to bardzo, bardzo niewiele – powiedziałabym wręcz, że komicznie mało, biorąc pod uwagę, o jak wielkiej rewolucji naukowo – społecznej tu mowa. Naprawdę, co ci szkodziło dokleić z przodu jeszcze stówkę? Uniknęłabyś w ten sposób przynajmniej jednej fabularnej głupoty, mianowicie społeczeństwa, które w ciągu zaledwie jednego pokolenia przeszło do porządku dziennego nad tak wielkim kuriozum, jakim jest kompletna anihilacja jednej z podstawowych potrzeb człowieka. Na litość, w twoim uniwersum nadal zapewne żyją ludzie, którzy pamiętają, jak wyglądał świat sprzed remedium – fakt, który powinien mieć ogromne znaczenie dla przebiegu akcji (spoiler alert: jak to bywa w przypadku wydanych na papierze opek, nie spodziewajcie się, że tego rodzaju niuanse odegrają jakąkolwiek rolę w kreowaniu świata przedstawionego)!

W mojej rodzinie wszyscy mają zabieg już dawno za sobą.

Nie. Zabieg przeszło trzech z pięciu członków twojej rodziny (przez rodzinę rozumiem tu familię twej ciotki plus rodzoną siostrę). Nie jest to żadna tajemnica. No, chyba że chodzi ci o wszystkich pełnoletnich członków rodziny – w takim układzie zgoda, ale powyższe sformułowanie wprowadza czytelnika w błąd.

Dowiadujemy się, że starsza siostra naszej (na razie bezimiennej) narratorki, Rachel, poddała się zabiegowi dziewięć lat temu; sama heroina zostanie wyleczona za dziewięćdziesiąt pięć dni, w swoje urodziny. Dziewczyna wspomina, że niektórzy obawiają się zabiegu lub nawet starają się mu zapobiec; nie poznajemy żadnych szczegółów, ale na tym etapie jest to całkiem zrozumiałe, jako że autorka póki co stara się nakreślić fabularne tło i zaintrygować czytelnika. Nasza protagonistka nie może się jednak doczekać:

Mogłabym iść na zabieg choćby jutro, gdyby tylko się dało, ale niestety, żeby remedium zadziałało, trzeba mieć skończone osiemnaście lat, a czasem i więcej. W przeciwnym razie skutki mogą być opłakane: uszkodzenie mózgu, częściowy paraliż, ślepota. Albo nawet gorzej.

… Bo?

Zawsze, gdy zasiadam do analizowania nowej serii, jestem po gruntownej lekturze wszystkich wchodzących w jej skład tomów, plus materiały dodatkowe, o ile tylko istnieją. Robię to, aby mieć dokładne rozeznanie w świecie przedstawionym i wiedzieć, czy poszczególne wątki zmierzają do logicznego zakończenia – ale konkretną książkę zawsze staram się analizować z pozycji „świeżego” czytelnika, który po raz pierwszy dostał ją w swe łapki i nie wie jeszcze, czego może oczekiwać po lekturze. Nie znaczy to jednak, że zapominam, które tajemnice i fabularne twisty zostaną rozwiązane w kolejnych tomach, nad którymi zaś elementami mogę się swobodnie pastwić, nie psując czytelnikom niespodzianki. I wiecie co? To jest właśnie taki element.

Dlaczego akurat osiemnaście? Czy ma to znaczenie czysto symboliczne? Z pewnością nie, skoro zabieg w młodszym wieku może najwyraźniej skutkować kalectwem. Od czego w takim razie zależą owe ograniczenia? Czy w owym czasie w organizmie człowieka przestają zachodzić pewne zmiany, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na działanie serum? Wątpliwe – zgodnie z tym, co udało mi się wyszperać w sieci, ludzki mózg kształtuje się jeszcze po zdmuchnięciu z tortu dwudziestu świeczek. A zatem... jakie jest uzasadnienie?

Odpowiedź: nie ma żadnego.

Jak się w swoim czasie przekonamy, przedwczesny zabieg faktycznie może skutkować nieodwracalnymi zmianami w mózgownicy – przy czym „przedwczesny” oznacza w tym wypadku raczej dwanaście tygodni, niż dwanaście lat. W dodatku uzyskanie dowodu osobistego nie gwarantuje bynajmniej, ze wszystko pójdzie jak z płatka. Szczerze mówiąc, powodzenie operacji zdaje się zależeć od tylu niejasnych czynników, że nie pozostaje nam nic innego, jak tylko pogodzić się z najbardziej prawdopodobnym scenariuszem: jak powiedziałaby Wam ciocia Stefa, nie godzi się mieć za protagonistkę jakiejś pomarszczonej trzydziestki. Nasza bohaterka musi być młodziutka i świeża jak kropelka rosy, aby mogło się z nią identyfikować stado nastoletnich czytelniczek; a że zabieg jako prezent na osiemnastkę nie ma specjalnego sensu z naukowej perspektywy? Cóż; jeśli fakty się nie zgadzają, tym gorzej dla faktów.

Przeraża mnie za to myśl, że zalążki choroby ciągle krążą w moich żyłach. Wydaje mi się czasem, że wręcz czuję, jak panoszą się w moim ciele niczym coś zepsutego, jak zwarzone mleko. Mam wtedy wrażenie, że jestem brudna.

Hi, hi, hi; muszę Wam zdradzić pewien sekret. Jak już mówiłam, wątek miłości jako choroby jest zasadniczo jednym wielkim pękatym failem, jednak mnie i Beige frapują nieco inne elementy składniowe tego konceptu. Myślę, że nie będzie dla Was wielkim szokiem, gdy szepnę Wam na uszko, że moja droga koleżanka zapewne wielokrotnie przeżyje na tym blogu małe załamanie nerwowe, badając – nazwijmy to – biologiczne podstawy owego schorzenia.

Gdy myślę o chorobie, widzę przed oczyma rozkapryszone dzieci.

Co... nie ma zbyt wielkiego sensu, ale nie przeszkadzaj sobie, mów dalej.

Przychodzi mi też wtedy na myśl ruch oporu oraz zakażone dziewczyny, jak się ślinią, drapią paznokciami po chodniku i rwą sobie włosy z głowy.

A, tak. Ludzie „zarażeni” miłością i ich schizy. Dziękuję, autorko, że tak wcześnie przypominasz mi o tym uroczym koncepcie.

Kochani, byliście kiedyś zakochani? A czy wyrażaliście swoje uczucie poprzez zachowywanie się jak osoby niespełna rozumu? Cóż, jeśli nie, mam dla Was smutną wiadomość: nie wdając się póki co w szczegóły, z perspektywy Oliver zapewne nie kochaliście prawdziwie swoich wybranek i wybranków serca.

Zdaję sobie sprawę, że dzisiejsza analiza może być nieco frustrująca; ślizgam się po wielu tematach, nie zgłębiając żadnego z nich. Musicie jednak uwierzyć mi na słowo, drodzy czytelnicy; podobnie jak poniższy rozdział jest zaledwie wstępem do właściwego dzieła (i na dobrą sprawę powinien być po prostu prologiem, a nie rozdziałem pierwszym książki), tak i moja notka to tak naprawdę tylko wprowadzenie do tego, nad czym będziemy z uwagą pochylać się przez następne miesiące. Karuzela śmiechu czeka na nas tuż za rogiem – wytrwajcie, obiecujemy, że będzie warto.

Oczywiście myślę też wtedy o mamie.

Aaach, mamusia naszej protagonistki i jej historia. Prawdziwa perełka „Delirium”.

Podzielę się z Wami sekretem mego serca: w każdej serii istnieje wątek, nad którym szczególnie uwielbiam się pastwić. W „Zmierzchu” były to miliony monet i życie codzienne Cullenów, w „Selekcji” - system kastowy Illei, w „Intruzie”... cóż, właśnie uświadomiłam sobie, że w „Intruzie” skupiałam się jedynie na tym, by jakoś przebrnąć przez cotygodniową dawkę wszelakich patologii. Tak czy inaczej, powyższy cytacik przedstawia mojego najnowszego konika. Ach, jakże wyczekuję kolejnych rozdziałów tego dzieła!

Po zabiegu będę na zawsze bezpieczna i szczęśliwa. Wszyscy to mówią: lekarze, siostra oraz ciotka Carol. (…) Po zabiegu będę bezpieczna i wolna od bólu.

Kwestia korelacji zabieg – brak cierpienia to kolejny bardzo problematyczny kamyczek do ogródka autorki, nad którym – tak, zgadliście – pochylimy się w swoim czasie (wybaczcie; to naprawdę nie moja wina, że dogłębna analiza tego rozdziału równałaby się konieczności oficjalnego zamknięcia naszego nowego bloga tuż po jego otwarciu).

Narratorka zdradza nam, że po zabiegu zostanie sparowana z odpowiednim dla niej, wybranym przez specjalną komisję chłopakiem. Nie poznajemy żadnych szczegółów dotyczących owego procesu, ale dziewczyna zdradza nam, że często wyobraża sobie swój elegancki ślub; jej marzenia nie obejmują jednak facjaty anonimowego pana młodego.

Nie zawsze jednak życie było takie proste. W szkole mówili nam o dawnych, mrocznych czasach, kiedy ludzie nie zdawali sobie sprawy, jak poważną chorobą jest miłość. Przez długi czas postrzegano ją nawet jako coś dobrego, coś, na co czekało się z utęsknieniem. I to właśnie jedna z przyczyn, dla których miłość jest taka niebezpieczna:„zalęga się w umyśle tak, że człowiek nie jest w stanie jasno myśleć ani podejmować racjonalnych decyzji dotyczących własnego życia” (to symptom numer dwanaście wymieniony w rozdziale "Amor deliria nervosa" dwunastego wydania Księgi szczęścia, zdrowia i zadowolenia, czyli Księgi SZZ, jak ją w skrócie nazywamy).

Kochani, widzicie to pogrubienie? Tak, tak – to właśnie stąd wziął się tytuł bloga ;) Wizja społeczeństwa, które za dobrą monetę przyjmuje nagłe scharakteryzowanie miłości jako stanu chorobowego ubawiła nas tak bardzo, iż postanowiłyśmy uczcić ów koncept poprzez uczynienie go patronem naszych analiz.

A skoro przy tym jesteśmy – ponieważ ani ja, ani Beige nie znamy łaciny (w moim przypadku rok obowiązkowych czytanek na studiach niewiele zmienił w tej kwestii), a z oczywistych względów nie do końca wierzymy internetowym translatorom – czy któryś z naszych czytelników znających się na rzeczy byłby łaskaw podpowiedzieć nam, czy owa nazwa choroby jest w ogóle poprawna gramatycznie/leksykalnie? Będziemy bardzo wdzięczne.

Ludzie myśleli, że cierpią na coś innego – stres, problemy z sercem, niepokój, depresję, nadciśnienie, bezsenność, chorobę dwubiegunową – nie zdając sobie sprawy, że tak naprawdę w większości wypadków to symptomy amor deliria nervosa.

Oliver? Ludzkość nie jest taka głupia. Naprawdę – nie jest. Potrafimy odróżnić stan przedzawałowy od motyli w brzuchu. Bierzemy leki na nadciśnienie nawet wtedy, gdy nie mamy swojej drugiej połówki pomarańczy. Jeżeli nie śpię całą noc, zastanawiając się, jak mam spakować się w jedną walizkę na kilkudniowy wyjazd za granicę, to jestem dziwnie przekonana, że nie ma to nic wspólnego z żadnym z moich przystojnych kolegów z pracy. Szczerze mówiąc, powyższy akapit jest dosyć obraźliwy – wygląda na to, że zdaniem autorki jesteśmy tak ograniczeni jako gatunek, że nie potrafimy odróżnić zauroczenia od depresji.

„Ejże” powie ktoś, „Maryboo, przecież o to chodzi w dystopii. Wciskają młodym idiotyczną propagandę, żeby stworzyć Modelowego Obywatela”. Macie rację, miałoby to sens. Jest tylko jeden problem: z perspektywy lektury całej serii wyłania się dosyć smutny wniosek, że ów akapit pisany był na serio, a miłość to zdaniem autorki uczucie, które zmienia nas w zwierzątka – zwierzątka urocze i fascynujące, ale jednocześnie cokolwiek bezmyślne i zafiksowane wyłącznie na obiekcie uczuć.

I tu rodzi się kolejny, poważniejszy problem: czym tak naprawdę jest „obiekt uczuć” w naszym nowym uniwersum YA?

Jak na serię poświęconą miłości, jej wielu odcieniom i skomplikowanej naturze, sposób, w jaki portretowane jest owo zjawisko momentami zahacza o parodię. Wspominałam już, że dla Beige najbardziej kuriozalny jest naukowy aspekt amor deliria nervosa; mnie osobiście wielokrotnie rozsierdzać będzie co innego – fakt, iż Oliver najwyraźniej chce mieć ciasteczko i zjeść ciasteczko, co w przypadku „Delirium” objawia się swoistą schizofrenią, gdy w grę wchodzi zakres owej choroby. Autorka przez większość czasu nie może się bowiem zdecydować, czy „miłość” przed którą przestrzega Wielki Brat dotyczy wyłącznie motyli w brzuchu, czy też całej gamy uczuć i emocji, które można by podpiąć pod ten termin. Z powyższego cytatu można by bowiem wysnuć wniosek, że autorka opisuje nam – ekhm, ekhm – typowe objawy zakochania; czy jednak ktokolwiek z nas byłby w stanie pomylić ciepłe uczucia, jakie żywi do swej babci, z palpitacjami serca? Wątpliwe; z dalszej lektury będziemy zresztą mogli wysnuć wniosek, że wszystkie tego rodzaju wstawki Sił Wyższych odnoszą się wyłącznie do sfery uczuciowej zwanej eros. I miałoby to to sens – gdyby nie wspomniane wcześniej niezdecydowanie autorki, która uznała, że remedium powinno eliminować każdą z czterech rodzajów miłości.

Jeżeli uważacie, że tego rodzaju galimatias prędzej czy później sprawi, że cały koncept posypie się niczym domek z kart – cóż, macie rację.

Niestety Stany Zjednoczone nie są jeszcze całkiem wolne od delirii.

Pamiętacie, jak śmialiśmy się z Cassoversum z jego „monarchia w każdym kraju świata (poza Niemcami)”? Cóż, moi drodzy, właśnie nadeszła wiekopomna chwila: czas przeprosić Kierę. Tak, tak; co by nie mówić o Cass, była ona przynajmniej konsekwentna w rozpirzaniu całego globu.

„Delirium”? Ogranicza się do Stanów. Nie, nie chodzi mi o to, że akcja rozgrywa się w obrębie tego kraju; po prostu w tym uniwersum nie istnieje nic poza USA. Co bynajmniej nie oznacza, że reszta świata została pożarta przez zombie; ze wskazówek rzucanych na przestrzeni poszczególnych tomów wynika, że inne kraje po prostu... sobie istnieją. Oczywiście, jak się przekonamy, oficjalna propaganda ukrywa tę informację – problem polega jednak na tym, że oficjalna propaganda może wyprać mózgi swoim obywatelom, ale owe kłamstwa mają się nijak do faktycznego stanu rzeczy. A w tym przypadku „faktyczny stan rzeczy” oznacza... no cóż... istnienie całej reszty globu.

Nie interesującego się tym, że Ameryka kompletnie zamknęła swoje granice (i, jak się wkrótce dowiemy, przeprowadziła masowe ludobójstwo w ramach tychże granic).

Nie przejmującego się zbytnio, że w ojczyźnie Wuja Sama wszczepiają ludziom jakiś dziwaczny specyfik, który magicznie pozwala im stać się pozbawionymi uczuć marionetkami.

Nie wnikającego, jak to w ogóle jest możliwe – i czy przypadkiem nie łamie praw człowieka.

...Aha.

Wiecie co? Ten pomysł jest tak niesamowicie idiotyczny, że trudno nawet wymyślić jakiekolwiek uzasadnienie dla jego istnienia; z której strony by na to nie patrzeć, z jakiejkolwiek perspektywy nie analizować, ta idea nigdy nie przestanie być debilna. Tu właściwie nawet ciężko o jakikolwiek komentarz; istnieją wizje tak głupie, że po prostu nie da się ich rozpatrywać pod kątem logiki.

Jeszcze raz, kochani, aby ta myśl w pełni wsiąkła w wasze serca i umysły: USA zamknęło granice i zaczęło szprycować naród jakimś serum nowej generacji (to jest, dopiero po tym, gdy pozbyli się tej części narodu, która owego pomysłu nie zaaprobowała), na co reszta świata wzruszyła ramionami i stwierdziła: no trudno, w takim układzie następna ceremonia rozdania Oscarów odbędzie się w Bangladeszu.

A nie mówiłam, że będzie wesoło?

Dopóki remedium nie zostanie udoskonalone, dopóki zabieg nie będzie bezpieczny również przed osiemnastym rokiem życia, nie możemy spać spokojnie. Niewidzialna choroba wciąż krąży w pobliżu, oplata wokół nas swoje macki, dusi.

Ale przecież wyżej mówiłaś... A zresztą, co ja się będę produkować; Beige wyjaśni wam znacznie lepiej, na czym polega problem z tym konceptem.

Nasza bezimienna narratorka opowiada nam, że widziała w życiu wiele osób, które wolały popełnić samobójstwo, niż poddać się zabiegowi; pewna dziewczyna rzuciła się z dachu laboratorium, a jej martwe ciało pokazywano w telewizji jako przestrogę przed delirią.

Oczywiście, że się denerwuję. Zastanawiam się, czy będzie bolało. Chciałabym mieć to już za sobą. Tak trudno tu o cierpliwe wyczekiwanie. Tak trudno się nie bać, gdy choroba wciąż stanowi zagrożenie. Wprawdzie deliria nigdy mnie nie dotknęła, jednak martwię się.

Nie dziwię ci się; ja też bym się bała, gdybym nawet nie wiedziała, na czym, do cholery, właściwie polega ta straszna choroba. Pocieszę cię jednak, żabko; niezależnie od tego, jak bardzo martwi cię twoja obecna sytuacja, zawsze możesz pocieszać się tym, że analizatorki (a zwłaszcza ta nie będąca nogą z przedmiotów ścisłych) są skonfundowane znacznie bardziej niż ty.

Podobno dawniej miłość doprowadzała ludzi do szaleństwa. Czy nie jest to wystarczający powód do niepokoju? Księga SZZ przytacza także historie ludzi, którzy zmarli z powodu utraconej lub nigdy niezaznanej miłości, co chyba jest w tym wszystkim najgorsze.

I znów: to byłby naprawdę fajny kawałek propagandy, gdybym nie miała powodów, by podejrzewać, że Oliver napisała to jak najbardziej serio.

Oto najbardziej zdradliwa choroba na świecie: zabija człowieka, gdy go dopada, i wtedy, gdy go omija.

I to już wszystko na dziś. A w następnym odcinku: rozpoczyna się właściwa akcja powieści.

Zostańcie z nami!

Maryboo